Otwarcie wystawy o byłym niemieckim, nazistowskim obozie zagłady w Sobiborze

W dniu 7 lipca br. w siedzibie MSZ Niemiec w Berlinie wziąłem udział w otwarciu wystawy o byłym niemieckim nazistowskim obozie zagłady w Sobiborze. Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Żuchowski zapowiedział, że do 2018 r. na Miejscu Pamięci powstanie muzeum. Strona niemiecka zadeklarowała na ten cel kwotę 1 mln euro.

Projekt utworzenia Muzeum – Miejsca Pamięci na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze to międzynarodowa inicjatywa podjęta przez Polskę, Holandię, Izrael i Słowację we wrześniu 2008 roku. Zakłada utworzenie państwowego muzeum – Miejsca Pamięci na terenie byłego obozu zagłady przy udziale finansowym i merytorycznym wszystkich uczestniczących w nim krajów. Sobibór to miejsce, gdzie od kwietnia 1942 roku do października 1943 roku zamordowano ok. ćwierć miliona Żydów.

Celem projektu jest godne upamiętnienie ofiar obozu w Sobiborze oraz utworzenie muzeum służącego przekazywaniu historii masowej zagłady obecnym i przyszłym pokoleniom. Pierwszym zadaniem była ochrona oraz zabezpieczenie prochów osób zamordowanych. Ponieważ Niemcy już w 1943 roku postarali się zatrzeć wszelkie ślady po dokonywanej tam masowej zbrodni, należało zacząć prace od badań archeologicznych. Kolejne etapy badań przeprowadzono w 2011, 2012 i 2013 roku. Pozwoliły one m.in. określić, gdzie zakopano prochy pomordowanych, oraz ustalić przebieg „Himmelfahrtstrabe” – drogi śmierci nazywanej „Niebiańską Aleją”, która prowadziła do obozu III – miejsca bezpośredniej zagłady.

Od połowy 2012 roku trwały prace nad koncepcją zagospodarowania architektonicznego Miejsca Pamięci, tak aby służyło ono oddawaniu czci pomordowanym oraz pełniło funkcję centrum edukacyjnego. Organizatorem konkursu było Państwowe Muzeum na Majdanku. W dniu 18 stycznia 2013 roku w siedzibie MKiDN w Warszawie odbyło się spotkanie ws. ogłoszenia konkursu na opracowanie nowej, ideowo-artystycznej koncepcji architektoniczno-krajobrazowej miejsca pamięci na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze z udziałem przedstawicieli ambasad wszystkich krajów, których obywatele ginęli w obozie w Sobiborze. Na spotkaniu Minister Władysław Bartoszewski oraz Minister Piotr Żuchowski po raz pierwszy zaprosili wszystkie kraje do udziału w tym projekcie. Do konkursu (zgodnie z opracowanym przez Fundację Polsko-Niemieckie Pojednanie- FWPN projektem regulaminu konkursu zatwierdzonym przez członków Grupy Sterującej) zgłosiło się ponad 150 architektów z Polski i innych krajów. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w połowie lipca 2013 roku.